De bende van Jan De Lichte : de straffen

In het artikeltje over de Bende van Jan De Lichte (HIER te lezen), staat vermeld dat alle beschuldigden zware straffen ondergingen.

Hierbij volgt een gedetailleerdere beschrijving van de uitgesproken straffen.
De tekst uit het proces, die dus slaat op de straffen van de bendeleden van deze bende, staat vermeld in het paars.

D o o d s t r a f   d o o r    r a d b r a k e n

Dit was wellicht de wreedste en oneervolste doodstraf die men zich kon inbeelden.

Afhankelijk van de omstandigheden kon de doodsstrijd enkele uren tot zelfs enkele dagen duren. 

>>> Aermen, Beenen, Billen ende Lenderen levendig gebrocken te worden, op een Schavot op de Merckt der Stadt Aelst ende aldaer geleydt te worden op een Radt ’t aensicht gekeert naer den Hemel, om aldaer te blyven tot ‘er tydt dat het Godt believen sal u in het leven te laeten, naer welck u doodt lichaem vervoert ende geëxponeert sal worden ter plaetse patibulair, anderen ter exempele. <<< 

De veroordeelde werd op een houten wiel (rad) gebonden. Met een ijzeren staaf werd vervolgens op de ledematen geslagen totdat alle botten hierin versplinterd waren. 

Als alle ledematen kapotgeslagen waren, kon eventueel nog een genadeslag op de hartstreek worden gegeven, waardoor de veroordeelde stierf. 

Een andere methode was om de ledematen van de veroordeelde aan latten of op een balk met V-uiteinden vast te binden. De veroordeelde kreeg dan "de 9 slagen" waarna deze ledematen gebroken werden door er met een ijzeren staaf of hamer op te slaan.

Eerst sloeg de beul achtereenvolgens op de onderarmen, bovenarmen, scheenbenen en ten slotte de dijbenen. Dat waren de "8 slagen". Als de ledematen kapotgeslagen waren, werd het lichaam door de spaken van een rad gevlochten.

Het rad met de misdadiger werd vervolgens opgehangen of in zee geworpen. Ook hier geldt dat de genadeslag soms wel en soms niet volgde.
Als de negende slag toch kwam, was dat op de borstkas ter hoogte van zijn hart. Dat was de uiteindelijke genadeklap. Soms gebruikt men deze uitdrukking nog als men iets ergs meemaakt. Dan zegt men: "het was net als een slag op mijn hart".

Het kwam ook voor dat op het rad het lichaam van een al gedode misdadiger werd gebonden om vervolgens kapotgeslagen te worden. Dit gebeurde om het lichaam van de misdadiger zo veel mogelijk te onteren. Gewoonlijk werd het stoffelijk overschot na de terechtstelling met rad en al op een hoge staak aan de rand van het rechtsgebied op het galgenveld 'tentoongesteld' als waarschuwing aan eenieder die eventueel kwaad in de zin had.

De veroordeelde kon ook nog worden onthoofd, of werd 'min of meer levend' achtergelaten waarna pijn, bloedverlies, dorst en vogels de rest deden.

D o o d s t r a f   d o o r   o p h a n g e n

Ook ophanging als methode om mensen ter dood te brengen is al eeuwen oud, en ook deze methode geldt als oneervol, omdat deze in het verleden vooral voor het gewone volk werd gebruikt.
Het is dan ook om deze reden dat  veel veroordeelde oorlogsmisdadigers na de Tweede Wereldoorlog warden opgehangen in plaats van gefusilleerd.

>>> Op dese Merckt aan eene Galge geëxecuteerd te worden met de koorde tot dat ‘er de doodt naer volgt, ende t’eynde dies u doodt lichaem vervoert ende geëxponeert te worden ter plaetse patibulair, anderen ter exempele. <<< 

In vroegere tijden kreeg een veroordeelde een touw om zijn nek geknoopt dat vervolgens over een stevige tak werd geworpen. De veroordeelde werd omhooggetrokken en stierf door verstikking.

Later ontdekte men dat de dood sneller intrad wanneer de veroordeelde een val maakte. Bij experimenten ontdekte men dat bij een (te) korte val de veroordeelde langzaam stierf, terwijl er bij een te lange val een kans bestond dat het hoofd van de veroordeelde werd afgetrokken.

In de 19e eeuw werd ontdekt dat de ideale vallengte berekend kon worden door 1260 te delen door het gewicht van de veroordeelde (in Engelse ponden). Iemand van 50,8 kilogram (112 pond) zou dus een val van 3,43 meter (11,25 voet) moeten maken om onmiddellijk te sterven.

Later werd de formule bijgesteld, en warden ook de leeftijd, geslacht, lichamelijke conditie en postuur meegenomen in de berekeningen.

Door deze "ideale" val breekt de nek en wordt ook het ruggenmerg op een hoog niveau onderbroken (meestal tussen de eerste en de tweede wervel: hangman's fracture), waardoor onmiddellijk een verlamming van het gehele lichaam inclusief de ademhalingsspieren optreedt, zodat de veroordeelde niet meer kan spartelen en niet meer kan ademen.

Daarnaast drukt het eigen lichaamsgewicht ook de halsslagaders dicht zodat de hersenen niet meer van bloed worden voorzien. Meestal zal vooral door dat laatste binnen circa tien seconden bewusteloosheid intreden en de hartdood na circa acht minuten.

Het begrip ‘ophanging’ dient te worden onderscheiden van ‘omsnoering’ of ‘wurging’, waarbij een touw om de hals wordt aangetrokken.

B r a n d m e r k e n

Een brandmerk is een middel om een zaak te identificeren door middel van een merkteken dat niet kan verwijderd worden zonder sporen achter te laten.

Oorspronkelijke werd brandmerken enkel gebruikt bij vee. Met behulp van een brandijzer wordt een teken op de huid van het dier gebrand. Het brandmerk geeft de eigenaar aan. Ook voor schepen geeft het aan dat het schip geregistreerd is (geweest) in het Scheepsregister bij het Kadaster.

Brandmerken van mensen komt voor als vorm van als vorm van marteling, lijfstraf of body modification. In geval van slavernij kan het ook gebruikt worden als teken van de eigenaar.

Het brandmerken als strafmaatregel, als lijfstraf werd onder andere uitgevoerd om recidivisten en terugkerende verbannen personen gemakkelijker te kunnen herkennen.

Het brandmerken geschiedde met een verhit ijzer (brandijzer), meestal op het gelaat, zoals de wangen of het voorhoofd. De beul smeerde vaak buskruit in de gebrande wond om zodoende een duidelijke brandtekening te verkrijgen.

Vanaf medio 17de eeuw werd het brandmerken in het gezicht geleidelijk verboden

>>>… ende alsdan gebrantmerckt ende geteeckent te worden met de letter V … .
… ende alsdan gebrantmerckt ende geteeckent te worden met de letters G.A.L. … . <<<

Het brandmerk 'in de tijd van Jan de Lichte' werd aangebracht op de rechterschouder met een gloeiend ijzer, V voor bannelingen, G.A.L. voor de galeien.
Kinderen en zwangere vrouwen werden niet gebrandmerkt of naar de galeien gestuurd, zij kregen een andere straf.

G e s e l i n g

Een gesel is een zweepachtig instrument dat meerdere staarten telt en dus doorgaans perfect geschikt is voor een zware lijfstraf . Het geselen als lijfstraf is al heel oud. Het bekendste zal uiteraard de geseling zijn van Jezus in het Nieuwe Testament. In de middeleeuwen was het geselen ook populair als een vorm van zelfkastijding, zowel privé als in het openbaar, denken we bij voorbeeld maar aan de boeteprocessies.


>>> Op een Schavot met scherpe Roeden op de Merckt alhier gegeesselt te worden tot den loopende bloede, kinderen en sommige vrouwen werden niet gegeseld op een schavot maar voor den Landthuyse ende op en rond de Merckt, dit was blijkbaar een minder vernederende straf. Alleen zwangere vrouwen waren van geseling vrijgesteld, ze werden wel tot geseling veroordeeld maar de straf werd niet uitgevoerd, De Criminele swanger zynde en is dese Sententie niet geëxecuteert. <<< 

Een geselkat duidt specifiek op een kat (soort stok) met negen staarten (linten) uit leder of koord. Deze warden vooral in de scheepvaart en strafkolonies gebruikt.

Andere vergelijkbare modellen, met meer of minder staarten, en eventueel in andere materialen, zijn geen strafwerktuigen maar seksspeeltjes ...

Diverse varianten hebben knopen (in touwen) of scherpe elementen, zoals loden bolletjes bij de Romeinse plumbata, die zich haast als klauwen extra diep in het vlees boren, of zelfs weerhaken om het open te rijten. De Russische knoet werd gebruikt voor de zwaarste, soms dodelijke geselingen in de tsarentijd.

Bij uitbreiding wordt gesel op zowat alle strafwerktuigen toegepast. Een geselroede bijvoorbeeld slaat aldus op een tuchtroede met meerdere takken, wat qua effect enigszins vergelijkbaar is met de geselkat

H a l s b a n d

De hals van het rechtop zittende slachtoffer werd gekneld in een houten of metalen halsband met scherpe pinnen aan de binnenkant. Bij de minste beweging drongen de pinnen in de hals.
Door vermoeidheid ging het slachtoffer na een tijd zowieso 'knikkebollen', waardoor de snijdende pinnen heel wat schade berokkenden.

>>> Alhier voor den Stadthuyse aen den Halsbant ten tyde van twee uren te schande ende ten thoon te staen, met dese inscriptie op uwe borst, Acheteur et Receleur des Effets volés, Prang - dief. <<<

D w a n g a r b e i d

Onder dwangarbeid wordt arbeid verstaan die mensen onder bedreiging van straf, tegen hun wil, verrichten.

>>> 5, 6, 9 jaar of levenslange dwangarbeid op de Galeyen van den Koninck <<<.

Deze definitie is in 1930 vastgelegd door de Internationale Arbeidsorganisatie (ILO).

Hierbij werd tevens vastgelegd dat militaire dienstplicht en werk tijdens detentie niet onder dit begrip vallen. Binnen Europa is een verbod op dwangarbeid opgenomen in artikel 4 van het Europees Verdrag tot bescherming van de rechten van de mens en de fundamentele vrijheden.

Een speciale vorm van dwangarbeid is de slavernij. Bij slavernij wordt de mens zelf als een verhandelbare zaak gezien, wat bij dwangarbeid niet noodzakelijk het geval is.

In België stond dwangarbeid tot 1996 in het strafwetboek en het Militaire recht vermeld en werd het ook toegepast.

In dat jaar werd het samen met de doodstraf afgeschaft en vervangen door opsluiting van 10 tot 15 jaar. Levenslange dwangarbeid werd toen vervangen door opsluiting van 20 tot 30 jaar.

V e r b a n n i n g

Verbanning kwam in de Middeleeuwen voor in vrije steden. Wie een bepaald misdrijf pleegde moest de stad verlaten en mocht niet meer in haar rechtsgebied terugkomen, meestal op straffe van de dood. Zo'n straf wachtte ook diegenen die voor hun veroordeling de stad ontvluchtten en later probeerden terug te keren.

>>> De selve plaetse te ruymen binnen derde daege naer slaeckinge van Vangenisse met interdictie van geduerende dies daer binnen te komen, op pene van voordere lyfstraffe. <<< 

Meerdere mogelijkheden of combinaties waren:

>>> Buyten de dominatie van den koninck van Vranckryck.
Buyten dese gehele Nederlanden.
Buyten de geconquesteerde Casselryen van Aelst, Audenaerde, Dendermonde en Cortryck.
Buyten Vlaenderen.
Buyten Aelst. <<<

Het rechtsgebied van een stad kon zijn afgebakend met banpalen.

De veroordeelde werd geacht de stad verlaten te hebben als hij de banpaal was gepasseerd. Wanneer de veroordeelde een vreemdeling was maakte dit voor hem weinig uit (hoewel er vaak bijkomende straffen zoals een boete werden opgelegd), maar voor een ingezetene was dit een erg zware straf, omdat het contact met familie en vrienden hierdoor grotendeels natuurlijk ook verloren ging.

Later groeide het idee dat veroordeelden zich ook konden verbeteren en zich ook nuttig konden en moesten maken. Verbanning hield in de 18e, 19e en 20e eeuw dan ook deportatie naar een strafkolonie in, waar gewerkt moest worden.

Na de strafperiode bleven bannelingen vaak ter plaatse, hoewel het ze formeel vrij stond om terug te keren. Ze hadden daar natuurlijk grotendeels een nieuw leven opgebouwd, en terugkeren wou ook zeggen dat ze langs alle kanten zouden bekeken worden.

Grotere landen, zoals het Britse en het Russische Rijk, gebruikten bannelingen om wilde gebieden als Siberië en Australië te ontginnen. In de Sovjet-Unie werden hele volken verbannen naar Centraal-Azië en Siberië. Daar stonden ze onder controle van de geheime dienst NKVD, die ervoor moest zorgen dat de bannelingen zich niet buiten het aangewezen gebied waagden.
Zeer bekend is het Franse Duivelseiland, waarover Charrière zijn boek Papillon schreef.

In onze streken werd de beklaagde voor een periode van 3, 6, 10, 12, 20 jaar of zelfs levenslang, buiten een bepaald gebied of meerdere gebieden geweerd.
De veroordeelde moest binnen de drie dagen na vrijlating uit de gevangenis dit vooropgestelde grondgebied verlaten, en het was absoluut verboden om terug te keren op straffe van verdere lijfstraffen.

A m e n d e   H o n o r a b e l

Bijkomende, typisch Franse straf waarbij de veroordeelde op zijn knieën in het openbaar vergiffenis moest vragen, alleen gekleed in een hemd, met een brandende fakkel in de hand en een strop rond de nek. Werd in Aalst onder andere ook uitgesproken voor diegenen die kerkelijke goederen (o.a. zilverwerk bij pastoors) gestolen hadden.

>>> Te doen Amende Honorabel voor de Kercke van St. Marten alhier, bloot voets ende met ontdeckten hoofde, met eene brandende Fackel in de handt ende aldaer aen Godt Almachtig ende Justitie vergiffenisse te vraegen over uwe misdaeden ende voorders aen ene Galge geëxecuteert te worden … <<<

Eerlijke betering (Frans: amende honorable) was een straf uit het Ancien Régime bedoeld om eerherstel te verschaffen aan het slachtoffer. De dader moest schuld bekennen, om vergiffenis bidden en spijt betuigen, meestal in het openbaar. Berouw en nederigheid dienden tot uiting gebracht in woorden, houding en kleding.

Van oorsprong was de eerlijke betering een religieuze straf uit het canoniek recht, maar ze werd evenzeer gebruikt in het veelal ongeschreven strafrecht en zelfs als civiele sanctie. De zwaarte van de erestraf was moduleerbaar naargelang de graad van openbaarheid. Gewoonlijk werd de veroordeelde in hemd, blootshoofds en barvoets, soms met een strop om de hals en een kaars of toorts in de hand, door de stad geleid. Hij moest luidop spijt betuigen, uitlatingen herroepen en/of beterschap beloven. Ook het deelnemen aan een processie, kerkdienst of bedevaart kon onderdeel van de straf zijn.

Naast de eerlijke betering kende het oude recht ook de profijtelijke betering (amende profitable), een materiële genoegdoening. Vaak gingen beide hand in hand.

In de 17e eeuw begonnen de eerlijke beteringen af te nemen om in de 18e eeuw volledig te verdwijnen.