De vlag behoort toe tot het publiek domein van een stad of gemeente en het gebruik ervan voor reclamedoeleinden is dan ook strikt verboden.
Volgens artikel 184 van het Vlaams strafrecht is misbruik of vervalsen van een vlag of zegel strafbaar met een gevangenisstraf van drie maanden tot drie jaar.
De beschrijving van de vlag van Aalst, volgens ministerieel besluit van dinsdag 8 juli 1986, luidt als volgt:
'Drie even lange banen van rood, van wit en van geel, met op het wit een rood zwaard paalsgewijs geplaatst'.
De Aalsterse stadskleuren zijn eventjes veranderd geweest. In 1930 veranderde Alfred Kelders de kleuren wegens besparingen immers naar twee (rood wit). De Aalstenaars keken verwonderd op, en vroegen zich af waar in godsnaam men het gehaald had om de traditionele vlag zomaar ineens te veranderen. Maar … hier werd eigenlijk een 'fout' goedgemaakt.
De stadskleuren rood en wit waren immers reeds in de 14e eeuw de kleuren van Aalst, zonder dat daar echt een vlag aan verbonden was.
De vlag van Iwein (in de slag bij Hertshaag) en van Boudewijn van Paperode (in de Slag der Gulden Sporen) - de vlag van de Aalstenaars dus - was immers rood en wit. Net zoals de kleuren van ons wapenschild trouwens : rode rechtstaande degen op een zilvere (witte) achtergrond.
Het was in de 16e eeuw, in de Spaanse tijd, dat het geel er werd bijgevoegd. Bij de lijkplechtigheden van Keizer Karel V te Antwerpen, 21 januari 1559, waren immers trompetters van de keizer aanwezig in geel fluweel, afgeboord met wit en rood.
In dezelfde stoet gingen tweehonderd Duitse hellebardiers mee, die gekleed waren in rood, wit en geel. Hun hoofddeksel was geel, met een rode en een witte pluim. Zij hadden aan de ene voet een gele kous en aan de andere een rood-wit gespikkelde.
Het was dan ook op 8 september 1555 dat de oude Vlaamse tweekleur prijsgegeven werd voor de Spaanse driekleur van Filip II en dat onze eigen leuze plaats moest maken voor de Latijnse 'Nec Spe Nec Metu' (zie hieronder). Hoewel het op deze datum dus blijkbaar 'officieel' werd, zou de driekleur echter wel al vroeger bestaan hebben. In 1520 zou men immers deze kleuren al gebruikt hebben.
Toch bleef men de tweekleur trouw en werd deze later in eer hersteld. Zo werd bijvoorbeeld in de processie van OLV Hemelvaart in 1745 gebruik gemaakt van rood-wit gekleurde stokjes ('kermisstocken' genaamd), en dit in de aanwezigheid van Lodewijk XV de Dauphin en hofhouding.
In een tekst van 1791, berustend op het stadsarchief, beschrijft men vaandels van de vijf Aalsterse wijken. Er was dus nog geen echte stadsvlag, elke wijk had zijn eigen kleur :
- de Zoutstraat had toen een 'vlag van wit en groen',
- de Nieuwstraat had een 'op gouden grond een zwarte leeuw en het beeld van OLV Ter Nood, waaronder het stadswapen. In het midden het woord Nieuwstraete 1791, de boorden geel en violet)
- de Kattestraat 'op witten grond het beeld van de H. Antonius van Padua, boven zijn hoofd de H. Geest, daaronder een Dubbelen Arend met de keizerskroon, verder een kruis en twee wimpeltjes, waarop de wapens van Oostenrijk en het stadswapen, afgeboord met oranje en purper'
- de Molenstraat : 'op de ene zijde een medaillon, verbeeldende OLV van de Werf, met de woorden 'Pro deo et Maria', langs de andere zijde de wapens van Aalst en Vlaanderen met het woord Flandria, van weerskanten twee kleine vlagjes van rood en groen, in een bloemenkrans, de boord was rood-zwart-rood'.
- de Pontstraat : 'alles op witte grond, zonder boorden, de wapens van het Huis van Oostenrijk, de dubbele arend en de wapens der stad'
Het zou echter tot in 1873 duren vooraleer er echt sprake is van een stadsvlag.
Discussie echter of de drie kleuren wel heraldisch verantwoord zijn. In de heraldiek gelden immers enkele regeltjes en eentje daarvan is dat iedere kleur moet afgewisseld worden met een metaal. Als metalen gelden wit (zilver) en geel (goud). De samenvoeging van het wit en het geel zou dus tegen deze regel zondigen. De meeste andere steden hebben trouwens vlaggen met maar twee kleuren … Maar ja … Aalst is Aalst, en Aalst is dus (tja) … e specialleken ...
Wat in 1930 gebeurde (de wijziging van 3 naar 2 kleuren) was eigenlijk iets onwettigs. Het was immers niet de stedelijke feestcommissie die hiervoor bevoegd was, maar wel de gemeenteraad.
In Vlaanderen wordt een officieel wapen toegekend door de Vlaamse Regering, op advies van de Heraldische Raad.
De leuze dan. Het is ondertussen voorgoed uitgemaakt dat 'Nec Spec Nec Metu' (ook te zien op de belforttoren) niet de leuze is van onze stad, maar wel deze van Filip II, zoon van Karel V.
Karels zoon en opvolger Filips II werd immers in 1555 net als zijn vader hartelijk ontvangen te Aalst. Hij legde in dat jaar op de Grote Markt de grondwettelijke eed af als Graaf van Vlaanderen. Het was, in tegenstelling tot Karels intrede in 1550, een plechtigheid in mineur. Er werd gerouwd om Filips overleden grootmoeder Johanna.
Geen triomfbogen, toneelspelen of muziek dus, enkel het afleggen van de verplichte eed. En, hoewel in mineur, blijft deze plechtigheid tot op de dag van vandaag nog steeds zichtbaar in ons stadsbeeld. De lijfspreuk van Filips 'Nec spe nec metu' (noch hoop noch vrees) werd immers op de belforttoren aangebracht.
In tegenstelling van wat soms gezegd wordt, verwijst deze spreuk dus niet naar de 'eigenzinnige' Aalstenaar, maar wel naar de onderdanigheid van de stad aan haar vorst'. In de nissen, boven de leuze, bevinden zich de beelden van een krijger en een poorter, symbolen van de macht en de vrijheid van het 'oude Aalst'. Het belfort staat trouwens als onderdeel van de belforten in Belgie en Frankrijk op de lijst van het UNESCO wereldcultuurerfgoed.
De leuze komt trouwens ook voor op de muntstukken die onder de regering van deze vorst werden geslagen.
Neen, de échte leuze van onze stad is en blijft deze van Iwein, heer van Aalst, uit de XIIe eeuw, en luidt 'Helpt God'. Deze spreuk is terug te vinden in de schoorsteenmantel van het Stedelijk Museum.
Het wapenschild van Aalst gaat qua vorm en uitzicht terug naar de stadszegel voor poorterszaken uit 1394. Toen Aalst begin 19e eeuw voor het eerst een officieel wapenschild aanvroeg bij de Hoge raad van Adel, baseerde men zich op dit zegel dat gemaakt werd door zilversmid Nicolaas Colijns.
Dit zegel toonde een soldaat (of ridder) met in de ene hand een banier met daarop heraldisch rechts een dubbelkoppige adelaar en heraldisch links de leeuw van Vlaanderen. Daartussenin een zwaard en in de andere hand een opgeheven zwaard.
De combinatie van de dubbelkoppige adelaar en de Vlaamse leeuw vond men trouwens al terug op de in Aalst geslagen munten uit de regering van graaf Lodewijk II van Nevers.
Je kan het wapenschild van onze stad bewonderen vanop de binnenkoer van het voormalige stadhuis, boven de poortdoorgang.
Het tweede wapen (volgens Koninklijk Besluit van 6 februari 1841) had de volgende blazoenering :
'Eenen zilveren schild met eenen rooden degen als eene staek geplaetst het spits opwaerts, vergezeld boven, ter regter zyde, van een schildeken van Vlaenderen, waervan het eerste met goud met eenen zwarten tweehoofdigen arend met uytgestrekte vleugels, met roode tond, bek een beenen,; het tweede van goud met eenen zwarten leeuw geklaeuwd en getongd met rood, den schild gedekt met eene gulden kroon'.
De laatste en officiële tekst (ministerieel besluit van 8 juli 1986) luidt:
‘In zilver een zwaard van keel (rood), bovenaan vergezeld van twee schildjes, rechts in goud een dubbele adelaar van sabel (zwart), getongd, gebekt en gepoot van keel,
Links een leeuw van sabel, geklauwd en getongd van keel.
Het schild getopt met een kroon van goud met dertien parels, waarvan drie verheven.’
Het rechtopstaande rode zwaard, afkomstig uit de originele ridderafbeelding met zwaard, symboliseert de autonome rechtsmacht en militaire weerbaarheid van de stad.
De twee schildjes in het hoofd bij de punt van het zwaard, met keizerlijke adelaar en de leeuw van Vlaanderen, duiden op de horigheid van de graaf van Vlaanderen aan de Duitse keizer en de Franse koning.
Het schild wordt gedekt door de traditionele, met dertien parels versierde gravenkroon uit de oude Katholieke Nederlanden, hetgeen herinnert aan de geschiedenis van de stad als hoofdstad van het Land van Aalst, dat een graafschap was. Het is een antieke gravenkroon, zoals nog gebruikt in een aantal wapens in Nederland en Belgie..
De rode kleur (keel) duidt op manhaftigheid, moed en opoffering en het zilveren veld wijst op onderdanigheid, trouwheid en schoonheid.
Het geel staat dan weer symbool van wijsheid en rijkdom.
De bovenstaande wapens werden voor het eerst getoond in de rol van wapens van Gaillard uit 1557.
Uit de krant Het Nieuwsblad van zaterdag 22 september 2007
Leeuw zonder wapenschild
AALST - Onbekenden rukten een stenen wapenschild uit de klauwen van één van de leeuwenbeelden aan de trappen van de zij-ingang van het Belfort. Het wapenschild werd door de uitbaters van café Coninck van Spagnien gevonden op het terras. Ze overhandigden het schild aan de wijkagent. Deze maakte het over aan de dienst Openbare Werken. Een herstelling wordt uitgevoerd.
Het is niet de eerste keer dat de sierleeuwen van het Belfort het mikpunt zijn van vandalen. Eerder verdween al de leeuw aan de hoofdingang. Deze werd vervangen door een metalen replica.
Als we even de wapenschilden van onze 'buren' bekijken vinden we ook daar de dubbelkoppige adelaar en leeuw terug : Geraardsbergen, Lierde, Ninove, ...
Hierbij nog enkele afbeeldingen van het wapenschild :
1. Het wapenschild op een politiebadge
Bronnen :
uw-adres.be/steden/aalst
heraldy-wiki.com/heraldrywiki/images/9/9a/Aalst1.pdf
'Herfstbloemen' - Petrus van Nuffel
De Gazet van Aalst 26/11/1966 (via aalst.courant.nu)
Wikipedia : 'heraldiek'
seniorennet.be/police_politie_insignes/
