De Jefkes van Sint Anna

De Jefkes van Sint Anna, nog zo'n monument in onze stad …

De vereniging is door de loop der jaren uitgegroeid tot één van de gekendste in Aalst.

In de originele bezetting waren er meerdere leden die de voornaam Jozef droegen ('Jef' voor de vrienden) en dus was de naam van de nieuwe vereniging uiteraard snel gekozen.

Jef Rimbaut, Jef Bonner, Jef Vertongen, Jef Nimmegeers, Jef Van Durme,  Jef Paepe, Jef  Meyer en Jef Borms waren, samen met de mascottes Elisabeth en Germaine,  gestart voor een lange periode. 

Hier een foto uit het stichtingsjaar.

In 1983 hielden de pioniers het echter voor bekeken en vonden al snel opvolging in enkele jongelui van het Jeugdhuis Terlinden, en leden van de carnavalsgroep 'Vanoigest'.

Zij namen het zeel in handen, en dat vervolgverhaal is er eentje dat nog tot op de dag van vandaag eens succesformule blijkt te zijn.

Etienne Viersé en Patrick Simoens zijn nog steeds twee van de drijvende krachten en zij vierden in 2019 hun 35 jarig lidmaatschap. Patrick is trouwens huidig voorzitter.

We splitsen hun activiteiten op in twee belangrijke delen :

- Kinderkarnaval

Omstreeks carnaval 1969 opperde onderpastoor Jef Limpens van de Sint-Annaparochie, een heel gedreven en sympathiek man met grootse en originele ideeën, dat het misschien wel leuk zou zijn om de kinderen uit de wijk op maandagnamiddag van de Aalsterse carnavalsfeesten een vrolijke namiddag te bezorgen.

Niet iedereen begaf zich op maandagnamiddag immers graag naar het stadscentrum met kleine kinderen en daarom organiseerden de onderpastoor en enkele buurtbewoners een kindercarnavalsfeestje in de Sint-Annaschool aan de Volksplaats (’t Ezelspleintje).

Men kende in het eerste jaar een voorzichtige maar toch veelbelovende start met een 50-tal kinderen en een chocoladebedeling.

Aangezien dit initiatief op heel wat bijval mocht rekenen, besloot men om het verkleed kindercarnaval verder te zetten, en er een jaarlijkse traditie van te maken.

De onderpastoor zocht en vond enkele helpende handen om de organisatie in goede banen te leiden, want 'alleen is maar alleen' en 'vele handen maken licht werk'.

Het waren voornamelijk de leden van de toenmalige biljartclub in de Sint-Annakring die het initiatief zagen zitten, en die er zich dus ook voor 'smeten'.

Onder leiding van Jef Borms, de eerste voorzitter, zou vanaf dat ogenblik jaarlijks een kleurwedstrijd, snoepbedeling en een ballonwedstrijd gehouden worden.

Sedert 1970 wordt ook een jaarlijkse kinderoptocht georganiseerd. Een optocht die doorheen de straten van de wijk gaat en eindigt in de St Annazaal, waar het feestje wordt verdergezet.

In deze feestzaal aan het Roklijf smulden de kinderen in de beginjaren pannenkoeken, kregen ze handenvol snoepjes, en er werden zwart wit films gespeeld van Charlie Chaplin en Laurel & Hardy. Nog niet écht 'Aalsters' dus, maar in een tijd waar nog geen sprake was van Aalsterse carnavalsmuziek was dit wel wel een heel leuk gegeven dat enorm gesmaakt werd.

De opkomst groeide al snel tot een volle zaal waar een 600-tal kinderen kon genieten van het aangeboden spektakel.

In 1988 meldt de pers dat er zeker duizend kinderen in de straten van St Anna liepen ... cowboys en -girls, pierots en harlekijns, clowns en perrewettemakers, boeren en boerinnen, …

Op een paar plaatsen was het grabbelen troef, want vanuit ramen op de eerste verdieping werd heel wat snoep te grabbel gegooid. Als buren van Antoine hadden wij trouwens ook de eer om ons raam ter beschikking te stellen van het goede doel. Kilo’s snoep werden er door gegooid, en de kinderen op straat maar grabbelen …

Dit kinderfeest gaat trouwens nog steeds door aan het Roklijf …  

Roklijf is de naam van de straat die tot 1932 ‘Lindenstraat-Blok’ heette. De straat werd genoemd naar de voormalige herberg ’t Oud Roklijf op deze locatie. Een roklijf is trouwens ook een in onbruik geraakte benaming voor een kort bovenkledingstuk of kinderkledij.

De bekendheid gaat ondertussen ver voorbij de Sint Annawijk, en de kinderen worden tegenwoordig wél begeleid door Oilsjterse muziek, enkele Aalsterse groepen, de prins en enkele notabelen …

De filmvoorstelling is in de loop der jaren veranderd naar een heuse show, met clowns, acrobaten, sketches en spelletjes.

2019 Werd het jubileumjaar,

‘De Jefkes’ mogen zich van toen af ‘Koninklijk’ noemen, en en ter gelegenheid van dit feit werd er nog eens een (éénmalige) filmvoorstelling georganiseerd in Cinema Palace. Net als ‘in the good old days’ dus …

Nog datzelfde jaar werd ook nog een kinder-avonturendag georganiseerd. 14 april betekende een nooit gezien aantal springkastelen en animatie allerhande waar de kinderen zich naar hartenlust konden uitleven.
Ook werden toen 337 speelgoedprijzen uitgedeeld.

Wereldberoemd, en dan vooral in Aalst, en dan vooral in de wijk Sint Anna, is trouwens de ballonwedstrijd, die steeds voor de nodige hilariteit zorgt.

Hilariteit maar vaak ook traantjes, want enkele hoge bomen in de buurt vangen niet enkel wind, maar soms ook wel eens de pas opgelaten ballonnen van de kindjes.

Geen nood, even terug naar de zaal om een nieuwe ... 

Aan deze ballonwedstrijd hangt trouwens steeds een leuke prijzenpot vast. Alle deelnemers mogen, later op het jaar, tijdens een groots opgezet spektakel hun prijs in ontvangst nemen. Ik kan me persoonlijk nog een jaar herinneren waarbij de hoofdprijs werd weggekaapt door iemand wiens ballon tot ver in Duitsland gewaaid was, ... raar, want letterlijk alle andere ballonnen vlogen de andere richting uit en werden dan ook 'totaal uit de richting' teruggevonden.

Het zou dus eventueel wel eens goed mogelijk kunnen geweest zijn dat die bewuste ballon dus niet 'van de camion gevallen' was, maar eerder meegereisd was met de camion van papa, nonkel of kennis, die toevallig die richting uit moest. 

Het is wat het is, het is heel zeker dat alle kinderen er een plezierige dag beleefden en nog beleven. 

- Het Jefkesbal

In 1970, een jaar na de kinderstoet dus, werd ook het verkleed Jefkesbal in het leven geroepen. 

Vroeger was dit, samen met het Katrienenbal (dat doorging in de Keizershallen) de eigenlijke start van carnaval Aalst.

Het begon allemaal in zaal ‘De Kring’, maar dit zaaltje werd al gauw te klein, dat lazen we in 1979 in de krant.

“Het is voor de tiende keer dit jaar dat de Jefkes hun jaarlijks bal in richtten in de Sint-Annazaal. Dit verkleed bal kent van jaar tot jaar een groter succes. De zaal was dit jaar werkelijk te klein ... Het initiatief van de Jefkes heeft een nobel doel. De volledige opbrengst is ten bate van de kinderkavalkade die twee dagen later, op maandag, door de straten van de parochie trekt”

Men verhuisde men naar de oude St Annakerk, die toen niet meer gebruikt werd.

Deze zaal biedt plaats aan 1000 personen.

Dat feestje gaat trouwens nog altijd door in de St Annazaal, en wie goed gerekend heeft, heeft inderdaad gemerkt dat ze in 2020 hun 50^ste editie mochten vieren.
Ter gelegenheid van dit heugelijke feit werden linjekes uitgegeven, die natuurlijk ook erg in trek waren/ zijn bij verzamelaars.

- De Jefkes

In 1991 volgde Johan Schockaert voorzitter Marc De Muyter op en de Jefkes bleven maar groter worden. Zo groot dat ze zelfs onderdeel gingen worden van het officiële carnavalsprogramma van de stad Aalst.

In 1996 kende de vereniging een klein ‘dipje’, maar onder de vleugels van Antoine Van der Heyden kropen ze uit die put en werden ze zelfs succesvoller dan ooit.

Ter gelegenheid van hun 30^ste verjaardag, in 1999, brachten de Jefkes een eerste cd uit.

In 2003 werd voorzitter Johan Schockaert opgevolgd door Edmond Robijs.

In 2015 werd de vereniging omgedoopt tot een vzw. en in 2016 kreeg de vereniging een passend eerbetoon van akv Possensje. Hun thema stond in het teken van de Jefkes en kende heel wat succes. De maandagstoet van dat jaar werd afgelast omwille van de slechte weersomstandigheden, maar de stoet van de Jefkes op St Anna ging wel door.

Enkele jaren geleden vonden de Jefkes van Sint-Anna helpende handen en bijzonder veel steun en medewerking bij de leden van JOKA (De Jong Katrienen), een afdeling van “De Koninklijke Aloude Rederijkerskamer der Catharinisten” uit Aalst.

“De Katrienen” is dus een naam die wel degelijk zal verder blijven leven in de carnavalsstad, en samen met de Jefkes van Sint-Anna steken ze maar al te graag de handen uit de mouwen om de aanwezigen een aangename avond te bezorgen.

Hoewel de vereniging natuurlijk nog steeds de Jefkes heet, is er in heel het bestuur tegenwoordig geen enkele 'Jef' of 'Jozef' meer te bekennen.

Onder voorzitterschap van Patrick Simoens, werken anno 2020 volgende mensen mee :

- Gary De Swaef (ondervoorzitter), Etienne Viersé (kasbewaarder), Antoine Van Der Heyden (secretaris), Jochen de Swaef (sociale media), Hugo Van Haudt (archief), Guy Ghesquière (public relations) en Etienne Baeyens,, Erwin De Leeuw, René Tas, Frederique Baele, Tim Backaert, Jean-Paul De Norre, Kurt Van Kerckhoven, Patrick Janssens en Pascal Solemé als leden.

“De Jefkes en hun kindercarnaval, die verdienen een pluim op hun hoed. Dat is nu eens #Oilsjtpositief wat die mannen doen”, zegt feestcomitévoorzitter Dirk Verleysen in 2018. “Op carnavalsmaandag organiseren ze hun kindercarnaval in de Sint-Annawijk in Aalst. De jeugd, dàt is de toekomst van carnaval. Het zijn die carnavalistjes die bij de Jefkes aankomen met hun minipraalwagen, verkleed, die het carnaval van morgen zullen voortzetten.

Ze kunnen dat allemaal doen dankzij de Jefkes”, zegt Dirk. 

Secretaris Antoine was trouwens zinnens om er van 2019 een spetterend spektakel van te maken, want hij had tijdens het Jefkesbal van 2018 verklaart ambities te hebben voor het prinsschap van de Stad Aalst. Indien hij daarin zou lukken, zou het net 35 jaar geleden zijn dat dit ook nog eens is gebeurd, want Antoine ('Toine' voor de vrienden) werd al eens prins in 1974.

Uiteindelijk bleek de campagne niet om Antoine te draaien, maar om zijn spitsbroer Michel Cleemput. Het zou deze laatste zijn die nog eens een gooi zou doen naar het prinsschap. Toen puntje bij paaltje kwam, bleek echter dat ook Michel geen kandidaat zou zijn … ‘mor z’hemmen dor wel ne plezanten auved van gemokt, dor in de Kring’ …

In 2020 wouden de Jefkes opnieuw naar de cinemazaal trekken, maar dat ideetje ging niet door.
Het productiehuis van de film ‘Dolittle’ verbood om de film te tonen en dus moest men alles afgelasten. De film mocht niet vertoond worden omdat ze hiermee buiten de normale programmatie zouden vallen en reclame zouden maken voor hun eigen organisatie …

Film of geen film, de Jefkes blijven goed 'boeren'. Met de opbrengsten van het kindercarnaval en van hun eetfestijn slagen ze er jaarlijks in om een geweldig spektakel neer te zetten voor de enthousiaste kinderen. 

En dat moet zo blijven ...   

'de carnavalistjes van nu zijn immers de toekomst van carnaval'

Bronnen :

jefkesaalst.com

HLN 14/1/2020 – 5/2/2015

Chipka februari 2017

oilsjt.be

FaceBookpagina De Jefkes

persregiodender.be

carnavalaalstkoentje.blogspot.com

de Voorpost 2/3/1979 – 22/2/1980 – 26/2/1982 - 19/2/1988

eigen info

De Oilsjterse voil Janet - VJEGT - Carnavalsmonument

2021 en 2022 waren twee 'speciale' carnavalsjaren, dat mag duidelijk blijken uit alle mogelijke verslaggevingen en artikels, en natuurlijk ontsnapte ons Voil Jannet daar ook niet aan. 

In 2021 was het volledig 'noppes' en dus werd alles klaargelegd voor 2022.
Als het van het stadsbestuur afhing, was het ook dat jaar niets, maar daar staken enkele fanatieke carnavalisten een stokje voor. Er werd alsnog een 'alternatieve' stoet gelopen, er kwam een 'alternatieve ajuinworp', en natuurlijk mocht daar dan ook geen 'alternatieve voil janettenstoet' aan ontbreken. 

De Voil Janetten bleven netjes 'op den boigank' zoals hen voorgeschreven werd, en het viel ook op dat enkel 'de echten' aanwezig waren. Geen halve mannequins dus, en ook allerlei fluo kleurtjes bleven achterwege.

Een stoet zoals in de vroegere dagen ... simpel en oprecht ... 

Maar eventjes terug naar de oorsprong van de 'voil janetten' ...

Iedere Aalstenaar kent wel het evenement dat jaarlijks plaats vindt op de dag voor aswoensdag.

En bijna iedere Aalstenaar kent ongetwijfeld 'Cyriel'. Cyriel Troch was sedert jaar en dag de bekendste 'voil janet', en een graag geziene figuur in de dinsdagstoet. Hij is er reeds enkele jaren niet meer bij, maar de traditie wordt zeker in ere gehouden door, onder andere, de vereniging 'voil janet es gien travestie' die zich inzet voor het behoud van de voil janet als traditie.

Het fenomeen van de Voil Janet is ontstaan aan het einde van de 19e eeuw. Een voil janet was toen trouwens geen typisch Aalsterse figuur. Ook in Gent en Antwerpen kon men deze ‘figuren’ aantreffen.

De arbeiders hadden toen uiteraard de middelen niet om zich een duur carnavalskostuum of masker aan te schaffen, en zij namen dus hun toevlucht tot de afgedragen kleren van hun echtgenote.  

Mannen die zich de kleren aanmaten van vrouwen werden janetten genoemd.

'Voil' sloeg zowel op de slordige kledij als op de vuile, gemene taal die de ‘Voil Jeanetten’ bij het verwijten gebruikten. Het verwijten was een ontlading van het harde labeur dat ze deden, op het land, in de fabrieken of op straat. Efkes ‘er alles uitgooien’ en dan terug naar de dagelijkse sleur. 

De vogelkooi met haring stond vooral als een uiting van de arme arbeidersklasse naar de rijken, symbool voor de armoede van de arbeiders van toen. 
De haring konden ze nog net betalen en de kooi stond voor "De haring is van ons en daar blijf je af!". 
Haring was een goedkope voeding die heel wat armen toen op hun bord kregen. Door de haring in een vogelkooi te hangen, toonden de arbeiders dat ze gevangen zaten in armoede.  Een symbool die ze niet alleen in Aalst kennen, maar bijvoorbeeld ook aan de Maas.
Een ander praktisch punt van de haring in de kooi is, dat men er tijdens de stoet niet mee kon gaan lopen.

De voil janetten waren toen trouwens ook uitgerust met een masker, eigenlijk een stuk gordijn of beddegoed met gaten erin.

Op het einde van de jaren zestig dreigde de voil janet uit het Aalsters carnaval te verdwijnen. In 1976 liepen er amper nog voil janetten rond tijdens de carnavalsdagen. Heel wat oudere carnavalisten betreurden dit en verweten de jonge generatie meer oog te hebben voor nieuwe mooie kostuums dan voor de traditie.

Iedereen wil liever mooi gekleed zijn, verwijten is er haast niet meer bij wegens 'te vulgair'   Ze nemen zichzelf te veel au sérieux, ze voelen zich ver boven het gewone volk verheven en halen de neus op voor het volkse feest dat carnaval is".

Toch slaagde het toenmalige Feestcomité er in om de voil janet nieuw leven in te blazen. In de loop van de jaren tachtig steeg de populariteit van de typisch Aalsterse carnavalsfiguur opnieuw.

Een nieuwe ‘reus’, ‘Paula’, die wordt afgebeeld als voil janet zou voortaan de stoet openen. Haar debuutoptreden was in 1988, het jaar dat werd opgedragen aan de voil janet.

Het succes van de heropleving was echter maar van korte duur. Jammer genoeg kreeg ze al heel snel een negatief imago aangemeten.
Omwille van onder andere de fameuze haringen, maar later in de jaren 1980/90 werden er ook kippenpoten gebruikt. Dat was trouwens een attribuut dat werd overgenomen van de "domino", een andere, nu verdwenen carnavalsfiguur.
Na enkele obsceniteiten en grove incidenten met slachtafval in de stoet van 1991 schreef Het Nieuwsblad verontwaardigd:

"Een Aalsterse voil janet is haar hele geschiedenis lang steeds een wat stekelig, maar steeds goedaardig personage geweest en niet het prototype van platte vulgariteit".

Het stadsbestuur en het feestcomité beloofden maatregelen te nemen en ze zetten acties op het getouw ter promotie van de "proeper voil janet". 

Ook in de jaren 1990 werd regelmatig gebruik gemaakt van pornografisch materiaal op kinderwagens en dergelijke, maar door een optreden van stadsbestuur en politie werd dit geweerd uit de Voil Janettenstoet, onder andere omdat deze ook toegankelijk moest zijn voor jonge toeschouwers. Het Aalsterse stadsbestuur lanceerde dan ook de slogan Mè moi gienen ambras want ik ben een Voil Janet mè klas! (Met mij geen moeilijkheden want ik ben een vuil Jeanet met klasse!). Ook 'een carnaval zonder geweld is een geweldige carnaval', 'glaasje op we hebben een bob', 'humor en satire = pesten zonder kwetsen', ... haalden de folders, affiches en dagbladen. Wisten ze toen veel dat net dat 'zonder pesten' zou leiden tot hevige discussies in 2019-2020 (klik HIER voor meer hierover).

Tegen het einde van de jaren negentig was de figuur opnieuw in opmars.

De stoeten worden steeds maar langer, en hoewel er daar nog heel wat mensen tussenlopen die daar eigenlijk niet echt thuishoren is ze, een eeuw na de 'oorspronkelijke 'voil janet', dus opnieuw uitgegroeid tot hét symbool bij uitstek van het Aalsterse carnaval.

Tijdens carnaval staat de wereld enkele dagen op zijn kop en worden alle bestaande regels en gewoontes omgekeerd. Zo wordt de nar (prins carnaval) voor even burgemeester, terwijl de machthebber zich moet 'verlagen' tot het 'gewone volk'.

De voil janet, die ‘haar’ vaste dag op de dinsdag na carnaval kan vieren, is de veruiterlijking van deze omkering op het gebied van gender. Ook de man-vrouwverhouding is immers een machtsrelatie, en bovendien een dankbare voedingsbodem voor (volkse) humor.
Stemmen die het vertoon dus ‘homofoob’ noemen, hebben total geen idee over oorsprong en betekenis van de voil janet.  

De omkering gaat echter verder dan de wisseling man-vrouw. Alles wat geassocieerd wordt met vrouwelijkheid (mooi, verleidelijk, schoonheid) wordt ook omgezet in het tegendeel (lelijk, afstotelijk).
Hoewel ogenschijnlijk anarchistisch en gekant tégen de bestaande orde, beklemtoont dit ritueel, door de tijdelijke welbepaalde periode waarin het plaatsvindt, net de bestaande orde. Door even te tonen wat ongewenst is, wordt het te verwachten gedrag tijdens de rest van het jaar juist geëxpliciteerd.

Hierbij een overzicht van hoe een échte Voil Janet er nu eigenlijk uit moet zien volgens het gele boekje van de Draeckenieren, editie 1997.

§  de velle frak: 

§  de corsei (het korset), gedragen rond de buik en lenden; 

§  de botinnen; 

§  de lampenkap of gordoijn (de gordijn), meestal over de hoed geslagen; 

§  de voegelmooit (de vogelkooi); 

§  de sakosj (de handtas), die door de Voil Jeannet als draagbare mini-vuilbak gebruikt wordt; 

§  de minne (de pelskraag) 

§  den paraplie (de paraplu); 

§  de kinjerkoesj (kinderwagen). 

§  het rolflotjen (arbitersfluitje); 

§  de verzozje (het masker); 

§  den droeigen heirink (de droge haring); 

§  de soetjien-gorge (de bh); eigenlijk ‘tettengaraasj’

§  de zoij kaas (de zijden kous); 

§  de stinkende kees (stinkkaas), om het volk af te schrikken en op te eten; 

§  de pispot, gevuld met een mengeling van bier, peperkoek en confetti, om het volk af te schrikken; 

§  de valies, voor het meesleuren van al zijn gerief;

In september van dat jaar werd in Aalst ‘het carnavalmonument’ ingehuldigd. Het beeld, dat er eigenlijk na een idee van Marcel De Bisschop kwam, zou eigenlijk in eerste instantie een beeld worden van de ajuinboer. Er was reeds een ontwerp in klei, maar verder is men toen niet geraakt.

Het idee werd opnieuw bovengehaald op prinsjkesdag van 1990. De prinsencaemere vroeg toen toestemming aan de stad om er mee van start te gaan, maar er kwam geen echt ontwerp uit de bus, en dus werd ook dit initiatief stilletjes begraven.

Hoewel het idee voor een beeld dus eigenlijk reeds in 1988 werd gelanceerd, kwam het monument er pas in 1997 na stimulans van Werner Kinoo.

In zijn prinsenjaar ’94 kwam het idee opnieuw aan de oppervlakte en hij stelde een heus comité aan voor de verwezenlijking ervan.
Dat werd de vzw OCM (Oilsjters Carnaval Monument). Er werd een wedstrijd uitgeschreven en uiteindelijk bleken er vier stemrondes nodig om een winnaar te kunnen aanduiden.
De beslissing was gevallen : het ondertussen beroemde beeld werd ontworpen door kunstenaar Hendrik Muylaert.

Het beeld zou symbool staan voor carnavalvierend ‘Oilsjt’ en stelt een naakte, geslachtsloze voil janet voor, die in wankel evenwicht een schoen tracht uit te trekken.
De kunstenaar diende zijn origínele ontwerp wel wat aan te passen want de geslachtsdelen dienden te worden verwijderd. Deze ‘deeltjes’ werden later tentoongesteld in ‘De Graaf van Egmond’.
Hieronder de kunstenaar met beeld en met ... nog wat extra deeltjes ...

Het bronzen beeld van 1,60 m hoog kostte 850 000 Belgische Frank, wat gefinancierd werd door de vzw. Het geld werd bijeengesprokkeld via de aktie ‘1000 maal 1000’ (1000 carnavalisten zouden elk 1000 frank schenken), via de verkoop van pins, via een feest in de couverture, een td, een eetfestijn, …
Het beeld werd ingehuldigd op 14 september 1997.

Een jaar later liet men de vzw in vereffening gaan gezien het doel bereikt was ... Het monument was een feit ... en men doneerde het dan ook aan de stad Aalst. 

In 2009 werd het beeld slachtoffer van vandalisme. Het beeld werd van de sokkel geduwd, en het voetstuk was gebroken. Het beeld werd ter herstelling overgebracht naar een loods, maar toen een jaar later de herstelling nog niet gebeurd was, lanceerde Werner de Facebookpagina ‘weir willen ons carnavalsmonument vedrom’.

Het stadsbestuur stelde de ‘come back’ echter uit. Men zou het beeld terugplaatsen van zodra de heraanleg van de Hopmarkt vervolledigd was. Het beeld ging van de loods naar het Stedelijk Museum, waar het publiek het alsnog kon gaan bewonderen.

Het zou uiteindelijk duren tot in 2014 vooraleer ‘de voil jannet’ terug zijn plaats op de Hopmarkt zou innemen.

Er was echter lichte commotie over de plaats die het beeld kreeg op de markt. Onder andere Jacquy De Pauw en Jan Louies merkten terecht op dat het beeld vervat stond tussen een vuilbak en een electriciteitscabine … een weinig eervolle plaats dus. Er werd een betere plaats gevraagd, maar een 'oplossing' (?) kwam er uiteindelijk in 2017 toen de electriciteitscabines aan het monument overplakt werden met een uitleg over het carnavalsmonument, zowel in het Oilsjters als in het Algemeen Nederlands.

2003 Werd opnieuw een ‘speciaal’ jaar … Niet enkel omdat toen de 75ste carnavalsstoet uitging in Aalst, neen … 16 februari van dat jaar betekende meteen ook de overhandiging van een voil janettenkostuum aan Manneken Pis in Brussel. Kersvers prins ‘Den Baal’ (Chris Baeten) kreeg deze eer in aanwezigheid van burgemeesters Anny De Maght en Freddy Thielemans, en een grote delegatie Aalstenaars.

De aanleiding van het nieuwe kostuumpje was de 75ste stoet, en burgemeester De Maght kon dan ook wat promotie maken voor het Aalsterse carnaval.

De makers van het kostuum ‘De jonges en de maskes van de Veirkemert’ kregen een diploma.
Het idee kwam van Mario Van den Berght, hij zorgde ook voor de atributen : paraplu, schoenen, lampekap (verlicht!), een vogelkooi (met bijhorende haring).
Danielle Wailly en Yolande Lelievre naaiden de mantel, het truitje, de kousen, BH en onderbroek. De pruik tenslotte werd gemaakt door Lieve De Winter en Nicole Ringoir.

Na de overhandiging ging het in stoet onder het nieuwsgierige oog van menig toerist en het knippende geluid van fototoestellen van overwegend Japanners naar het beroemd beeldje. Vooral Jean-Marie Heyman in zijn kostuum van Prins van de balkan en de Ajuiboer met zijn Tettentoren op zijn hoofd werden als fotomotief opgevorderd. Het manneke sproeide van blijdschap voor het nieuwe pakje niet alleen een straffe waterstraal in de menigte, het vulde ook bekertjes bier om op zijn nieuw Voil Jeannettentenue te klinken.

Een mooie reclame dus voor het Aalsters carnaval en de voil janet in het bijzonder.
Jammer genoeg bleef dit niet duren.
In Het Nieuwsblad van 17/2/2011 staat immers volgende te lezen :  

Toen Aalst Carnaval erkend werd als immaterieel werelderfgoed en er opnieuw beelden van het volksfeest op alle zenders kwamen, ergerde Gunther Kinoo (44) zich dood.

'Opnieuw toonden VTM en VRT figuren uit de voil janettenstoet die eigenlijk travestieten zijn; netjes opgemaakt, met een jurkje aan en op hoge hakken. Blijkbaar zitten die beelden in hun archief en ze blijven dat maar herhalen. Daarom heb ik een Facebookgroep opgericht: ‘Een voil janet is geen travestie.'

Gunther doet een warme oproep aan de Aalstenaar: 'Er lopen steeds meer travesties in de dinsdagstoet, die trouwens in enkele jaren tijd enorm gegroeid is. We moeten die mensen nu niet uit de optocht smijten, maar misschien kunnen we hen wijzen op de achtergrond van de traditie. Voil janetten zijn ontstaan in de tijd dat de Aalstenaar arm was en hij geen geld had om tijdens carnaval verkleedkledij te kopen. Daarom grabbelde hij thuis alles bijeen wat hij maar vond: de lampenkap in de woonkamer, de kinderwagen op de zolder, de oude bontmantel van schoonmoeder en de maquillage en handtas van zijn vrouw. Dat in combinatie met een stoute mond is de essentie van een voil janet', aldus Gunther.

De Facebookpagina waarvan sprake in het artikel werd opgestart door Gunther Kinoo, Gilles Van Schuylenbergh en Wim Delclef. Op 29/12/2014 waren er al bijna 1500 aangeslotenen.

De drijvende krachten, Gunther Kinoo, Ivo De Troyer en Egon Twin bedankten de Oilsjteneers met de woorden :  "Vrienden … We naderen onze 1500 leden … Allen hartelijk dank om uw interesse in onze iejnige echte voil janet . Bij deze wensen we jullie dan ook een veilig smakelijk eindejaar , en een gezond gelukkig nieuwjaar . Grtjs ondergetiejkend Iejn van de slettenbakken".

Op 28/2/2020, net na de carnavalsdagen dus, staat de teller al op 2176 …

‘Voil janet es gien travestie’ stond trouwens ook aan de wieg van de ‘Koesjkes mietink’, een kleine stoet van voil janetten die ook buiten de carnavalsperiode hun koetsen en andere atributen boven halen en tonen aan de wereld tijdens een rondgang van café tot café. De eerste editie vond plaats in 2016 en anno 2019/2020 blijkt de formule nog steeds succesvol te zijn.

Op de Koesjkes Mietingk van 2019 waren er opnieuw 50 Voil Jeanetten aanwezig. Allemaal hadden ze een retro-kinderwagen mee, sommigen decennia oud. Gunther Kinoo en Egon Twin reikten dit jaar ook twee diploma’s uit. Dialectkenners en drijvende krachten achter de Aalsterse losse groepen, Jan Louies en Jacquy De Pauw, mogen zich vanaf nu erelid van Een Voil Jeanet Es Giejn Travestie noemen. Jacquy zou in de aanloop naar carnaval 2020 overlijden.

2016 werd het eerste jaar met een Voil Janettenstoet zonder Cyriel Troch. De oudste Voil Janet van Aalst werd dat jaar 90 jaar en hij voelde zich te oud om nog heel het parcours uit te kunnen stappen.

Hij heeft dat jaar wel zijn 'vellen fraksken' nog eens aangetrokken - dat kon hij écht niet laten - en heeft tussen het publiek genoten van de stoet.  "Zoals in de sport is het beter om te stoppen In schoonheid" werd zijn leuze. Een leuze, en keuze, die elke Aalstenaar natuurlijk respecteert. Na het officiële afscheid van Keizer Kamiel in 2014, dit jaar dus het officiële afscheid van Cyriel.

De eerste Voil Janettenstoet die hij zich kan herinneren, is die van 1936. Hij was toen negen jaar oud en ging aan de hand van zijn vader mee kijken. Hij  had toen een matrozenkostuumpje aan en zijn vader droeg de kleren van zijn grootmoeder.

Dat hij 'nen echten' was, bewijst onder andere het feit dat hij tijdens zijn legerdienst 14 dagen arrest kreeg, omdat hij niet tijdig op het appel verscheen na een paar dagen carnaval. 
Ook maakte hij overuren (Cyriel was meubelmaker) om tijdens de carnavalsdagen toch aanwezig te kunnen zijn. 
Aansluiten bij een carnavalvereniging was omwille van zijn werk niet weggelegd voor hem, en dus ging hij jaarlijks mee in de stoet als 'losse'. 

In de jaren '90 had hij al eens gedacht over stoppen. Het negatieve imago dat de 'Voil Janet' toen had, was niet echt motiverend om nog mee te gaan. 
En ook in 2007 lag zijn outfit ook bijna op zolder omdat Marcel De Bisschop ooit gezegd heeft dat je op je 80 moet stoppen met wat je bezig bent en het rustiger aan moet doen. 
 

In die periode waren weinig of zelfs geen regels. Dat was toen ook  helemaal niet nodig : alles verliep 'relatief' gemoedelijk en rustig. 
De cafés zaten toen nog bomvol en iedereen deed toen ook nog mee aan de fijne Aalsterse traditie van het verwijten en 'in mekanders zakken schoiten'.  
Iets wat nu bijna niet meer kan, want als je iemand zou verwijten, kan het zijn dat je het een paar minuten later mag gaan uitleggen in de politiecombi. Ook het gebruik van bloem is iets wat in die tijd niet gekend was, maar nu schering en inslag is. Uiteraard is dit gebruik ronduit gevaarlijk en degoutant ... 

Een Voil Janettenstoet zoals we die nu kennen was er toen uiteraard nog niet. Het was zelfs niet eens een echte stoet. Ook van travesties was helemaal geen sprake. Zelfs 'gewone' vrouwen werden vriendelijk aan de kant gehouden. 

Zo'n Voil Janettenstoet was namelijk een échte mannenzaak.   Hortense - de vrouw van Cyriel - bijvoorbeeld, is ook nooit mee geweest. Dat paste helemaal niet in de tijdsgeest of in de geest van de 'voil janetten' in het algemeen. Zij zorgde er voor dat Cyriel na de stoet kon genieten van friet met beefsteak. Daarna gingen ze samen 'op zwier'

Tegenwoordig zien we ze natuurlijk wel … vrouwen in de Voil Janettenstoet, maar het blijft natuurlijk een contractie en eigenlijk ook een verloedering van de traditie en de oorsprong van dit fenomeen. 

In 2009 bracht carnavalsgroep 'De Melkmoilen' een ode aan Cyriel en Hortense. Eén van de outfits van Cyriel is trouwens ook te bewonderen in 'het museum van de lach', in Gabrovo, de zusterstad van Aalst. In de 'kinjerkoesj' waar hij mee rondreed, hebben al zijn kinderen ook écht ingelegen.

Cyriel verliet ons jammer genoeg definitief op 19 september 2022 en vervoegt daarmee het - steeds langer wordende - lijstje van overleden carnavalisten. 

Onder invloed van de politiek is de traditie in de meeste Vlaamse steden verdwenen. In Gent werd de vastenavondviering bijvoorbeeld afgeschaft ten voordele van de 1 mei-viering onder impuls van de socialista Edward Anseele. In andere steden schaften de katholieken de viering, en de daarmee gepaard gaande 'zedenverwildering', af.
Enkel in Aalst bleef de Vuil Jeanet bestaan,

In 2017 viel het op dat er een beduidend lager aantal travesties meedeed aan de stoet. Het aantal vrouwelijke deelneemsters lag dan wel weer hoger. Al bij al een succesvolle stoet dit jaar, want de opkomst was enorm (na de uitgeregende maandag).

In juni 2017 verschijnt er trouwens een heuse 'handleiding' over de voil jeannet …  

De beschrijving van de perfecte voil janet, zowel in het algemeen Nederlands als in het Aalsters, werd op de nutskasten aan het toeristisch infocentrum op de Hopmarkt gedrukt. Je krijgt er zelfs wat geschiedkundige info bij cadeau: “met bijeengezochten brol lachten de voil janetten sinds de tweede helft van de negentiende eeuw de rijke vrouwen uit. De attributen staan voor de omkering van de waarden.”
Ook de betekenis van het carnavalsmonument wordt hier trouwens uit de doeken gedaan.

Aalst zou Aalst echter niet zijn mocht er niet toch ergens een 'mankementje' te vinden zijn : Op één van de drie nutskasten werd per ongeluk de tekst twee maal in 't Oilsjters bedrukt, waardoor de bezoekers van buiten Aalst wellicht 'een extra efforken' moeten doen om de geschriften te kunnen vertalen. Het was de dienst Toerisme die achter het initiatief zat. Ook werd nog wat extra promotie gevoerd via de sociale media: “Bezoekers, aspirant- en échte voil janetten: neem eens een kijkje op de Hopmarkt om inspiratie op te doen voor dé perfecte carnavalsoutfit! De gedecoreerde nutskasten zetten ons Voil Janet in de schijnwerpers en ook de kunstenaar van het carnavalsmonument komt aan het woord. Breng zeker ook de kinderen mee want jong geleerd is oud gedaan.”

Nog in 2017 (meer bepaald op 4 december) werd het allereerste boek dat volledig gewijd is aan de voil janet uitgebracht door uitgeverij ‘the flying pencil’. In het boek kan een historisch overzicht terug gevonden worden, alsook vele prachtige foto’s van Pascal Moens.

In 2018 werd onder de slogan ‘wel voil mor me eer moil’ een nieuwe campagne opgestart. In samenwerking met prins Michelleken (Michel Heck) werd de aandacht gevestigd op het gebruik van bloem en andere smeerlapperij in de stoet.

Ook in de volgende jaren hetzelfde stramien ... De échte voil jeannetten, met antieke kinderkoets versus de vrouwelijke deelneemsters (vrouwen die zich dus verkleden in ... euh ... vrouwen, het nut ontgaat me volledig) en travestieten (hoge hakken, fluo boa's, ...). Hoewel er dus wel heel wat mensen zijn die het 'goed' menen met de voil jeannet, blijven er toch nog altijd indringers, die de stoet (lees : de traditie) eigenlijk een beetje ‘verpesten’. Hopelijk komt daar ooit eens verandering in, zodat we opnieuw kunnen genieten van de échte voil Janet.

Of zoals Gilles van Schuylenbergh zegt op de FB-pagina van ‘voil janet es gien travestie’ :

“Zoveel jaar later eren voil jeannetten nog steeds onze Aalsterse relativering. Alle lagen van de bevolking (jong & oud, rijk & arm) verkleden zich zonder schroom of geaardheidstwijfels als vrouw om vanachter dat masker herkenbare en dagelijkse taferelen te persifleren.

En hoe schever de buitenstaanders ons bekijken, hoe platter en sappiger we hen zullen belagen met onnozelheden en humor. Dat is en was onze kracht!Deze toelichting zou toch een heel duidelijk verschil moeten aantonen tussen een voil jeannet en een travestie. vandaar dat we ons gegeven platform, de voil jeannettenstoet, willen beschermen.

Travesties vonden podia in menig love parade, maar hebben geen enkel verband met de Aalsterse voil jeannet, dus horen daarom niet in onze stoet thuis. (evenals de akv's in hun kostuums van de zondagstoet + met lippenstift benummerde wangen, maar da's een ander verhaal :-)”

Hier het vertrek van de stoet anno 2019.

2020 werd een heel goed jaar voor de voil janet.
Op 27/2 verscheen de volgende bedanking op Facebook

“Woinig tot giejn carnavalgroepen zien meeloeipen … Dikken doim !
(Zemmen tén slotte al twiej dogen megen deer de stroten loeipen )
Woinig tot giejn travestie's gezieng … Nog nen groeieren doim !
De Oilsjterse stroten stonden oepen ver ons iejnige echte voil janet!    Petankt 😊
VJEGT”     (Voil Janet Es Gien Travestie - Gunther Kinoo)

Een ander lid merkte op : “En na nog de vraan vantissen en nog ne nest onnoeizeleers die, zjust me een velle frak over eer gewoein kliejren, peizen da ze voil janet zen! ...”

Wat ook een feit is, is dat de politie in 2020 opvallend aanwezig was om spuitbussen en allerhande andere ‘rommel’ in beslag te nemen. Zo zijn er ook heel wat minder mensen met beschadigde kledij.

Hét ultieme eerbetoon aan de Oilsjterse voil janet komt uit de muzikale wereld …
Hét lied dat iedere Aalstenaar uit volle borst kan meezingen …
Dé carnavalsklassieker ondertussen … komt van Werner Kinoo met zijn ‘Voil Janet’

Werner die reeds twee maal prinsj van Oilsjt mocht zijn, Werner dank zij wie het carnavalsmonument er uiteindelijk is gekomen, Werner die heel veel betekent voor Aalst carnaval …
maar uiteindelijk is het toch dé voil janet die het ondertussen al zo lang volhoudt ...

Tot slot nog een goede raad :

In Oktober 2020 wordt de situering van het carnavalsmonument opnieuw aan de kaak gesteld.

 

Jan Louies, schrijver van Den Oilsjtersen Diksjoneir en man van De Losse Groepen in Aalst, vindt dat het carnavalsmonument beter ergens anders zou worden geplaatst. Op de Hopmarkt staat het tussen nutskasten, opeengestapeld terrasmeubilair en is het niet goed zichtbaar door de bomen. “Onwaardig”, vindt hij, net zoals vier jaar geleden, toen hij dit voor de eerste maal al aankaartte.

"Ik wil echter positief blijven. 
Het stadsbestuur werkte, in tegenspraak met wat door sommigen beweerd wordt, wel aan de zichtbaarheid van het carnavalsmonument.
Het werd immers zo opgesteld achter een boom, die in de herfst zijn bladeren verliest, zodat in de winterperiode het beeld min of meer zichtbaar is", zegt hij een tikkeltje ironisch. 

 

In 2023-2024 werd het bejubelde fotoboek van DAK (Dokumentatiecentrum Aalst Karnaval) trouwens genoemd naar deze speciale 'heren' : het werd 'De Voil Ediesje', vol met kleurrijke foto's van deze al even kleurrijke figuren.

Bronnen :

De Denderbode 14/3/1886
Aalstnieuws.be van 29/12/2014
Het Nieuwsblad 9/2/2007 -  17/2/2011
Het Volk 3/4/1997 foto Hendrik Muylaert
HLN 20/1/2016 – 8/12/2019 - 26/10/2020
carnavalsmuseum
Nieuwsblad 17/2/2003
Goeiedagradio juni 2017

DAK
clip ‘voil janet’ – Montooken (via YouTube) : https://www.youtube.com/watch?v=x8ccFKNCI-o
eigen verslag
afbeelding spraypaint : carnavalswerkhallen
Frans Wauters (+) : tekening
Gele boekje Draeckenieren, editie 1997
issuu.com 18/1/2014
Facebookpagina 'voil janet es gien travestie'

De Aalsterse reuzen : De Stopnoilekes / Paul Backaert

Deze vereniging begeleid al jaren de reuzen van Aalst. zijnde Iwein van Aelst en Lauretta, Ons Paula, Floreken en Florisken, en Kamiel. Zij doen dit op de maten van trommelmuziek, die de reuzen doorheen de stoet begeleidt.

Half jaren 80 zorgden de heren Paul Backaert en Maurice Coppens ervoor dat de, toen verwaarloosde, stadsreuzen Iwein en Lauretta gered en opgeknapt konden worden.

De 2 enthousiase carnavalisten hadden beiden hun roots bij 'AKV De Berkes van Sint-Anna', en in 1985 stichtten ze hun eigen groep, De Stopnoillekes.

In eerste instantie was dit een losse groep maar het jaar erna schreven ze zich ook in als AKV.

Ze vielen meteen op en haalden een mooie negende plaats, alsook de toen befaamde ''Amylumprijs"

Tijdens deze stoet deelden ze pamfletten uit om de stiefmoederlijke behandeling van de reuzen aan de kaak te stellen. Dit had jammer genoeg niet het gewenste effect, en als ludieke protestaktie steelden ze toen de reuzen te koop tijdens een tentoonstellling in het belfort.
Het duurde echter nog een jaar toen ze met hun onderwerp 'vogelverschrikkers' in de prijzen vielen (prijs Willy Van Mossevelde) dat ze de nodige aandacht kregen voor de verloedering van de stadsreuzen.

Maurice haakte enkele jaren geleden al af als het op gebied van 'stoeten' aankomt. Hij zei de groep vaarwel na het afwerken van de reus van de fietsende Kamiel. Een slepende, fatale, ziekte van zijn vrouw was de aanleiding tot het soppen Zijn vrouw ontwierp trouwens ook de overbekende rood-geel gestreepte plunjes, naar het voorbeel van de reuzenbegeleiders zoals ze afgebeeld stonden op oude carnavalsaffiches.  

Paul was een bekend beeldhouwer in de streek en maakte reeds enkele carnavalskoppen. Van hem was bekend dat hij de hectische stad liefst ontvluchtte (vandaar ook dat hij de rust opzocht van het landelijke Wieze), maar dat hij toch de carnavalsmicrobe niet kon onderdrukken, en zich jaarlijks dan toch eens onderdompelde in het feestgewoel. 'Een carnavalshart tem je immers niet zomaar'.

Paul (°26/06/'46) is onverwacht overleden op 25 april 2018, en dit ten gevolge van een hartaderbreuk.

De man was hét uitgangbord van De Stopnoillekes, en liep steeds heel fier mee in de stoet, voor, naast of achter zijn reuzen. Bij het bouwen van nieuwe reuzen wordt trouwens altijd met oog voor detail en ook voor Aalsterse geschiedenis gewerkt. In 2015 verscheen op de cover van het eerste 'Chipka' magazine trouwens de foto van Paul.

Tijdens de stoet van 2019 waren de Stopnoilekes trouwens twee maal te zien. Eén maal in de échte versie, en één maal in de versie van de groep Beschomt, die enkele Aalsterse hoogtepunten, waaronder de Stopnoilekes, in de verf zetten.

Hieronder de lijst van de officiële reuzen, die heden ten dage nog steeds meestappen in de stoet.
Er zijn er natuurlijk ook al heel wat verdwenen doorheen de jaren.
Een lijst en link met beschrijvingen naar deze verdwenen figuren, of reuzen 'buiten categorie', is HIER te vinden.

De reuzen : Iwein van Aelst en Lauretta

Iwein van Aalst was net als zijn broer Boudewijn III van Gent, Peer van Vlaanderen en advocaat van de Sint-Pietersabdij van Gent. Beiden waren ze de zonen van Boudewijn II van Gent. In 1127 ontnam hij de bezittingen van zijn nichtje Beatrice en werd heer van Aalst. Hij noemde zich later zelfs “comes Alostanus” of graaf van Aalst. Hij werd vermoord op 8 augustus 1145. Zijn weduwe Lauretta van de Elzas, dochter van de graaf van Vlaanderen, overleed als non te Vorst rond 1175. Warlop somde een lijst op van de bezittingen van Iwein van Aalst. Naast Aalst had hij ook Waas, Drongen, Deinze en Ruiselede en was hij ook leenman van Liedekerke. Verder bezat hij gronden en rechten te Ronse, Deelstreep Brugge, Westvleteren, Ieper, Bikschote, Langemark, Komen, Veurne, Pollinkhove, Horebeke en Tourcoing.

Ons Paula en haar kinderen Floreken en Florisken :

Ons Paula beeldt de traditionele Aalsterse Voil Jeannet uit met haar korset en vogelkooi met haring (corsé en voegelmoit mé nen hérink). 

In 1992 is Ons Paula, de Voil Jeanet, bevallen van Floreken en Florisken.

Keizer Kamiel

Kamiel Sergant is als carnavalkeizer en zanger van carnavalsliedjes de bezieler van Carnaval Aalst. Sergant werd drie maal, in 1963, 1966 en 1968 verkozen tot Prins Carnaval. In 1969 kreeg hij daarom de eretitel “keizer”.

 Op vraag van de Stad Aalst werd door De Tettemoesjen en De Stopnoillekes een reus gemaakt naar aanleiding van zijn 30 jaar keizerschap.